Capillaire werking is het vermogen van poreuze materialen om vloeibaar water op te zuigen en vast te houden.
Water is onderhevig aan de zwaartekracht en zal zijn weg naar beneden zoeken. Het water uit een emmer, die leeggegooid wordt, valt vanzelf op de grond. Water dat op de grond ligt komt daarentegen niet weer naar boven.
Toch spreken we van optrekkend vocht in muren. Het water uit de grond komt kennelijk dus toch via de muur omhoog.
Optrekkend vocht is vaak te herkennen aan schimmel boven plint en in de hoeken. De muur is aan de onderzijde vochtig (tot ca. 1 mtr tot 1,5 mtr)
Hoe ontstaat de capillaire werking?
Hoe is het omhoogkomen van water via een muur mogelijk? Als goed voorbeeld is hierbij de werking van een spons in een plasje water. De spons zuigt het water op en het water gaat daarbij naar boven. Dit is mogelijk, omdat er in een spons allemaal kleine buisjes zitten. Deze buisjes zijn klein, en het water kruipt langs de wanden van dit buisje omhoog. Dit is de capillaire werking. De buisjes heten capillairen.
Voorbeeld van capillaire werking
Om de werking hiervan voor te kunnen stellen, zou de vergelijking met een volgeschonken jeneverglas verhelderend kunnen zijn. Zo’n glas kan zover worden volgeschonken dat er een bolle kop op het glas ontstaat. Dit kan omdat er aan het vloeistofoppervlak krachten werken die de vloeistof bij elkaar houden. Daardoor stroomt het glas niet snel over. In een heel nauw buisje werken dezelfde krachten. In een dergelijk nauw buisje duwt de vloeistof zichzelf als gevolg van deze capillaire krachten omhoog.
Poreuze bouwmaterialen
Ook baksteen en andere poreuze bouwmaterialen bezitten zulke ‘buisjes’. Deze zorgen ervoor dat een behoorlijke hoeveelheid water, weliswaar heel langzaam, door de muren naar boven kruipt. Op de weg naar boven lost het water allerlei stoffen op. Die stoffen gaan met het vocht mee naar boven. Wanneer het water boven het vloeroppervlak uit de muur komt, droogt dit water aan de lucht.
De opgeloste stoffen uit het water verdwijnen niet, maar blijven gewoon zitten. Een bekend voorbeeld hiervan is de vorming van zoutkristallen (muurzouten) onder aan de muur.
Vochtbrug
Een speciaal geval van capillaire werking is de zogenaamde vochtbrug. Een vochtbrug is een verbinding tussen binnen- en buitenzijde van een muur bestaande uit poreus materiaal.
Aan de buitenzijde wordt het vocht opgenomen en naar binnen toe vervoerd. Dit transport vindt plaats door de sponswerking van het materiaal. Wanneer het vocht eenmaal binnen is, kan het daar een te hoge vochtigheid veroorzaken. Een vochtbrugvormt zich door een hoeveelheid valspecie, een stuk hout of ondoelmatig aangebrachte isolatie in de spouw. Ook een doorlopende houten verbinding van buiten naar binnen, kan een vochtbrug vormen.